Giống có vai trò quan trọng và quyết định đến hiệu quả kinh tế cuối cùng của các mô hình chăn nuôi bò. Vì vậy, để chăn nuôi hiệu quả, bà con phải lựa chọn con giống phù hợp, thích nghi được với điều kiện khí hậu địa phương. Tất cả thông tin về các giống bò ở Việt Nam sẽ được chúng tôi cập nhật đầy đủ, chi tiết tại bài viết này. Mời bà con tham khảo:

Các giống bò ở Việt Nam - Giống bò thịt

Các giống bò hướng thịt được chăn nuôi chủ yếu phục vụ mục đích lấy thịt bò. bà con có thể tham khảo một số giống bò cao sản năng suất cao sau đây:

1. Bò Red Sindhi (bò Sind)

Bò đỏ Sindhi có nguồn gốc từ Pakistan. Giống bò này được nhập vào nước ta từ năm 1923 và nuôi thử nghiệm đầu tiên ở Ba Vì. Nhận thấy khả năng thích ứng và phát triển tốt nên năm 1987, Việt Nam tiếp tục nhập thêm 250 con bò giống từ Pakistan. Đặc điểm: Bò thuộc giống có kích thước nhỏ nhưng kết cấu cơ thể vững chắc. Đặc điểm nhận biết của giống bò này là:  mông tròn, cơ bắp nổi rõ, có u yếm phát triển. Màu lông đặc trưng là màu cánh gián, thỉnh thoảng có lẫn những mảng tối ở hai bên cổ, dọc lưng và u vai. Một số con sẽ có đốm trắng nhỏ ở yếm và trán. Con đực có bao quy đầu dài, thõng xuống, con cái thì âm hộ nhiều nếp nhăn. Trọng lượng cơ thể bò đực trung bình từ 370 - 450kg/ con Trọng lượng cơ thể bò cái trung bình từ 300 - 350kg/ con. Tỷ lệ thịt xẻ thu được đạt từ 48 - 50%. Ngoài ra, giống bò này cũng cho sản lượng sữa cao từ 1.250 - 1.800kg/ chu kỳ vắt sữa 240 - 270 ngày. Nếu được chăn nuôi và cung cấp nguồn thức ăn đầy đủ, giàu dinh dưỡng, một số con có thể cho 5.000 kg sữa/ chu kỳ. Tỉ lệ mỡ sữa từ 4 - 5%. Vì vậy, bà con có thể nuôi giống bò Red Sindhi mới mục đích kiêm dụng: lấy thịt, sữa và sức kéo.

2.  Bò Sahiwal 

Bò Sahiwal cũng có nguồn gốc từ Pakistan, thuộc giống bò có kích cỡ trung bình. Giống bò này được nhập vào Việt Nam từ năm 1987, nuôi thử nghiệm thuần dưỡng đầu tiên ở Dục Mỹ, Khánh Hòa. Đặc điểm: thân hình cân đối, da mềm, lông màu vàng cánh gián nhưng sáng hơn bò đỏ Sindhi. Giống bò này cũng có u cao, yếm thõng. So với bò Red Sindhi thì ở giống bò này con đực có u cao hơn, con cái bầu vú phát triển. Bò đực trưởng thành có trọng lượng trung bình từ 470 - 520kg/ con, cao vai 150cm. Bò cái trưởng thành có trọng lượng trung bình tư 320 - 370kg/ con, cao vai 130cm. Bê con sơ sinh đạt trọng lượng từ 20 - 22kg/con. Tỷ lệ thịt xẻ của giống bò thịt này đạt từ 51 - 55%. Năng suất sữa của bò cái đạt từ 1.400 - 2.500kg/ chu kỳ. Khi điều kiện chăn nuôi tốt, có những con đạt tới 4.500kg/chu kỳ từ 270 - 280 ngày. Tỉ lệ mỡ sữa từ 5 - 6%.

3.  Bò Brahman 

Bò Brahman là giống bò Mỹ nổi tiếng thế giới có thể nhân rộng quy mô chăn nuôi ở cả vùng khí hậu nhiệt đới và ôn đới. Bò Brahman được lai tạo từ các giống bò Guzerat, Nerole, Gyr và Krishna Velley vào cuối thế kỉ 19 đầu thế kỉ 20. Đặc điểm: Màu lông đa dạng nhưng nổi trội nhất là màu trắng xám và đỏ sáng. Bò có thân hình chắc khỏe, cơ bắp phát triển, u cao, yếm thõng, da mềm, tai to và dài cụp xuống, thịt săn chắc Bò brahman cho sản lượng thịt cao hơn hẳn so với các giống bò có u khác, khả năng thích nghi lại tốt. Vì vậy nó được coi là một trong những giống bò thịt tốt nhất hiện nay. Bò đực trưởng thành đạt trọng lượng trung bình từ 800 - 900kg, thậm chí có thể lên đến trên 1.000kg/ con. Bò cái trưởng thành đạt trọng lượng trung bình từ 450 - 500kg/con. Đặc biệt bò cái rất mắn đẻ, đẻ dễ và ham con. Bê sơ sinh có khối lượng từ 22 - 25kg/ con. Tỷ lệ thịt xẻ của giống bò này đạt từ 52 - 55%. Tuy nhiên sản lượng sữa lại thấp, chỉ từ 600 - 700kg/ chu kỳ. Bò Brahman được sử dụng để làm nền lai tạo bò thịt, cho ra nhiều giống nổi tiếng như: Santa Gertrudis, Brangus, Braford, Beefmaster, Droughtmaster…

4. Bò Droughtmaster 

Bò Droughtmaster có xuất xứ từ úc, được lai tạo từ bò có u Brahman với giống bò không có u của Anh. Bò có khả năng đào thải mồ hôi qua da tốt nên thích nghi được với khí hậu nhiệt đới, phù hợp để chăn nuôi theo mô hình trang trại ở Việt Nam.   Đặc điểm: lông màu đỏ, một số con có sừng nhưng chiếm tỉ lệ ít. Con đực phát triển mạnh, cơ bắp nổi rõ hơn con cái. Tai bò từ vừa đến lớn, hàm khỏe, yếm thõng sâu, lỗ mũi rộng, lông bóng mượt, da mềm và đàn hồi, u lưng nhỏ, chân và móng chắc khỏe . Một số đặc điểm khác như: mắt sâu, chân dài vừa phải, u cao vừa phải, mông tròn nhiều thịt. Bò đực trưởng thành có thể đạt trọng lượng từ 900 - 1.000kg/ con. Bò cái trưởng thành có thể đạt trọng lượng từ 650 - 700kg/ con. Bò đực tơ có thể làm việc từ lúc 2 tháng tuổi. Bò cái tuổi thành thục sớm, mắn đẻ, đẻ dễ, có thể phối giống lần đầu lúc 15 - 18 tháng tuổi. Tỷ lệ thịt xẻ cao, đạt đến 55% Khối lượng của bê sơ sinh có thể đạt từ 20 - 24kg/ con. Bò Droughtmaster có nghĩa là Thầy chịu hạn hoặc bậc thầy về chịu hạn, nó còn có cái tên dễ nhớ là bò Úc. Tuy thân hình cũng nhỏ như bò địa phương, bò lai Sind nhưng lại cho tỷ lệ thịt xẻ cao, tăng trưởng tốt, thịt thơm và mềm nên có sức cạnh tranh rất tốt với 2 giống bò trên.

5.   Bò vàng Việt Nam 

Bò vàng hay còn gọi là giống bò ta, bò cóc để gọi chung một số nhóm bò vàng ở Lạng Sơn, Thanh Hóa, Nghệ An, Ninh Thuận, Bình Thuận… Đặc điểm: Bò có lông màu vàng nhạt, không có u. Ưu điểm là thích nghi tốt với điều kiện khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa Việt Nam, phương thức chăn nuôi đơn giản, có thể tận dụng được nguồn thức ăn có sẵn, phụ phẩm nông nghiệp, chịu được kham khổ khi thức ăn thiếu thốn. Đặc biệt, bò vàng Việt Nam chống chịu bệnh rất tốt, chịu được các loại ve, mòng, các bệnh ký sinh trùng. Khả năng sinh sản của bò tốt. Bò cái nếu được chăm sóc tốt có thể phối giống đầu tiên lúc 20 tháng tuổi, chu kỳ mỗi lứa từ 12 - 13 tháng, tỷ lệ nuôi sống bê con cao đến 95%. Tuy nhiệt nhược điểm của giống bò thịt này là không thể đáp ứng nhu cầu chăn nuôi thâm canh năng suất cao, chăn nuôi theo các mô hình trang trại vì tốc độ sinh trưởng chậm, thân hình nhỏ, sản lượng thịt và sữa thấp. Khối lượng bò cái trưởng thành trung bình từ 170 - 160kg/ con. Khối lượng bò đực trưởng thành trung bình từ 250 - 260kg/ con. Tỷ lệ thịt xẻ của bò thấp, chỉ đạt từ 43 - 44%. Khối lượng thịt xẻ bỏ đầu, chân, da, nội tạng từ 75 - 80kg/con. Khối lượng thịt tinh đã lọc xương đạt từ 60 - 65kg/ con. Sản lượng sữa của giống bò vàng Việt Nam cũng thấp, chỉ từ 300 - 400kg trong một chu kỳ từ 6 - 7 tháng.

6.  Bò lai Sind

Đây là bò lai giữa giống có u màu đỏ nhập ngoại với giống bò vàng Việt Nam. Giống bò này sẽ là một lựa chọn phù hợp cho bà con ở các vùng miền muốn chăn nuôi theo hướng quảng canh để tận dụng nông phụ phẩm từ trồng trọt, khoản chi phí bỏ ra thấp. Giống bò được lai tạo từ bò Zebu và bò địa phương có màu xám trắng, người dân thường gọi là bò Sind. Bò này có màu cánh gián, cho tỉ lệ thịt cao, sức kéo tốt, khả năng cho sữa cũng được cải thiện đáng kể. Bò lai Sind càng nhiều máu thì càng cho năng suất cao. Bò lai Sind đang được nuôi phổ biến ở hầu khắp các tỉnh miền Nam. Đặc điểm ngoại hình: giống bò này có ngoài hình không đồng nhất. Tai cụp, Mặt dài, có thân cao, mình dài (mang những đặc điểm của giống bog Brahman). Một số con lại có trán dô, mặt ngắn, chân thấp, mình tròn, âm hộ có nhiều nếp nhăn (mang những đặc điểm của giống bò Sind). Còn những đặc điẻm như bầu vú phát triển, mông nở (lại mang đặc điểm của giống bò Sahiwal). Nhiều con lai mang trên mình tất cả đặc điểm của các giống bố mẹ. Tuy nhiên chúng vẫn có những đặc điểm chung như: màu lông từ vàng sẫm , đỏ đến màu cánh gián, u vai cao, rốn và yếm đều phát triển. Riêng con đực có chân cao hơn so với các giống chuyên thịt. Trọng lượng trung bình của bò đực trưởng thành từ 400 - 4500kg/ con. Trọng lượng trung bình của bò cái trưởng thành từ 250 - 300kg/ con. Bê sơ sinh nặng từ 18 - 22kg/con. Sản lượng sữa bình quân của con cái từ 800 - 1.000lit/ chu kỳ, có con có thể cho đến 2000 lít. Tỉ lệ mỡ sữa cao, đạt từ 5,1 - 5,5%. Tỷ lệ thịt xẻ đạt gần 50%. So với bò vàng thuần chủng thì giống bò lai này đã được cải tạo và tăng khối lượng từ 30 - 35%, sản lượng sữa tăng gấp đôi. Do đó, đây cũng là một trong những giống bò thịt tốt nhất hiện nay mà bà con có thể chăn nuôi theo hình thức thâm canh năng suất cao.

Các giống bò ở Việt Nam - Giống bò sữa

Mô hình nuôi bò sữa ở Việt Nam còn khá mới mẻ, chỉ tập trung ở những vùng có khí hậu, thổ nhưỡng phù hợp. Chính vì vậy, nguồn giống bò sữa ở Việt Nam cũng khá hạn chế, chủ yếu là một số giống sau:

1. Giống bò sữa Holstein Friesian (HF)

Giống bò sữa HF thuần chủng được nuôi cách đây hơn 40 năm. Giống bò này có nguồn gốc từ Hà Lan thích nghi tốt với điều kiện khí hậu ôn hòa, mát mẻ của nước ta. cho sản lượng sữa cao. Ở Việt Nam, giống bò này còn được gọi là bò Hà Lan Giống bò sữa HF chịu kham khổ và chịu nóng kém nên chỉ phù hợp nuôi ở môi trường có nhiệt độ mát mẻ, quanh năm dưới 21 độ C như phía Bắc (Mộc Châu), Tây Nguyên (Lâm Đồng). Đặc điểm: Có 3 kiểu màu lông đặc trưng dễ nhận biết của giống bò này: toàn thân đen riêng đỉnh trán và phần chóp đuôi trắng; lang đen trắng (chiếm phần lớn); lang trắng đỏ. Đặc biệt ở phần vai có một vệt trắng kéo xuống bụng, chót đuôi và 4 chân đều trắng. Phần vai - hông - mông của giống bò này thẳng hàng, không có yếu, cổ dài vừa phải, bầu vú rất phát triển. Bò sơ sinh đạt từ 35 - 45kg/ con Bò cái trưởng thành đạt từ 450 - 750kg/ con Bò đực trưởng thành đạt từ 750 - 1100kg/ con. Tuổi phối giống đầu tiên cho bò csi là khi đạt 15 - 20 tháng tuổi, mỗi lứa đẻ cách nhau từ 12 - 13 tháng. Một con bò cái trưởng thành có thể cho sản lượng sữa từ 5.000 - 8.000 lít/ chu kỳ 10 tháng. Tỉ lệ mỡ sữa so với các giống bò thịt chỉ từ 3,3 - 3,6%.

2. Giống bò sữa Jersey thuần chủng

Giống bò sữa Jersey thuần chủng được nhập khẩu từ Anh cách đây 20 năm. Đặc điểm màu lông vàng sáng/ sậm, lạng trắng ở vùng bụng, chân hoặc đầu. Đến nay, giống bò này vẫn đang trong quá trình nuôi thử nghiệm và theo dõi khả năng thích nghi với điều kiện khí hậu của Việt Nam. Ngoài hình: giống bò sữa này có ngoại hình đẹp, phần vai cao và dài, lưng rộng, đuôi nhỏ, mông dài và phăng, bụng to, trong, bốn chân mảnh, bầu vú phát triển tốt ở cả phía trước và phía sau. Bò sơ sinh có trọng lượng cơ thể trung bình đạt từ 25 - 30kg/con. Bò đực trưởng thành đạt trọng lượng khoảng 500kg/ con. Bò cái trưởng thành đạt trọng lượng khoảng 350kg/ con. Sản lượng sữa trung bình của bò cái trưởng thành đạt khoảng 4.000kg/ chu kỳ từ 300 - 310 ngày. Tuy nhiên, tỉ lệ mỡ trong sữa bò cao từ 6 - 7% nên thường được dùng để làm bơ, nhiều loại thực phẩm béo. Ngoài ra giống bò thuần chủng này còn được sử dụng để lai tạo với các giống khác nhằm giảm tỉ lệ mỡ, tăng tỉ lệ sữa. Bò cái có tuổi phối giống sớm, chỉ từ 16 - 18 tháng tuổi. Chu kỳ đẻ của bò khoảng 1 năm 1 lứa. Bò sữa Jersey có thể chịu nóng tốt hơn bò HF nên được dùng để lai tạo với bò địa phương nhằm tăng tỉ lệ sữa, giúp bò thích nghi tốt với điều kiện khí hậu nhiệt đới ẩm. Tuy nhiên năng suất của nó cũng bị giảm.

3. Giống bò sữa lai HF

Ở nước ta, do tốc độ phát triển nhanh chóng của ngành chăn nuôi bò trong khi giá thành nhập giống lại cao, không thích nghi được với điều kiện khí hậu ở nhiều vùng miền nên các trung tâm nghiên cứu đã tiến hành lai tạo giống bò sữa cái HF với bò vàng địa phương và bò lai Sind. Theo như kết quả lai tạo giữa các đời thì tỉ lệ gen của bò HF càng cao, năng suất càng tốt. Dưới đây là kết quả lai tạo của giống bò HF với bò lai Sind: 

• Đời F1 gen bò HF chiếm 50%: đạt sản lượng sữa trung bình khoảng 3.500 lít/ chu kỳ.
• Đời F2 gen bò HF chiếm 75%: đạt sản lượng sữa trung bình khoảng 4.000 lít/ chu kỳ.
• Đời F3 gen bò HF chiếm khoảng 90%: Nếu chăm sóc tốt có thể đạt sản lượng sữa đến 4.200 lít/ chu kỳ.

Lưu ý quan trọng không được bỏ qua khi chăn nuôi bò sữa, bò thịt 

Mỗi mô hình chăn nuôi bò đều có những kỹ thuật riêng biệt từ khâu xây dựng chuồng trại, chọn giống đến các phương thức chăm sóc. Tuy nhiên, một trong những lưu ý quan trọng để bà con tăng năng suất, sản lượng, giảm thiểu tối đa rủi ro đó chính là chế độ dinh dưỡng, nguồn thức ăn và cách chế biến thức ăn trong chăn nuôi. Bà con phải cung cấp đầy đủ và đa dạng nguồn thức ăn để đàn bò phát triển tốt nhất. Thức ăn cho bò rất đa dạng, được chia thành 3 nhóm chính: - Thức ăn thô xanh: chiếm phần lớn trong khẩu phần dinh dưỡng, bao gồm các loại cỏ tự nhiên (cỏ lá tre, cỏ mật, cỏ gà, cỏ mọc tự nhiên trên các cánh đồng, bờ đê, vườn cây…), cỏ trồng (cỏ voi, cỏ stylo...), phụ phẩm nông nghiệp (ngọn mía, lá mía, vỏ và đọt dứa, cỏ khô, rơm rạ,  thân ngô, thân cây đậu lạc…) - Thức ăn tinh: bao gồm các loại hạt ngũ cốc và bột nghiền nhỏ của chúng, các loại củ quả tươi như bí đỏ, khoai tây... - Phụ phẩm chế biến: bã đậu nành, bã bia, bã sắn, khô dầu đậu tương, khô dầu vừng lạc…, các loại bột xương, bột cá, bột sò, urê, rỉ mật đường... Trong quá trình chế biến, bà con lưu ý:

• Các loại cỏ trồng tự nhiên khi cắt về cần được rửa sạch, loại bỏ các chất độc hại. Bởi vì cỏ tự nhiên có thành phần dinh dưỡng bị biến động theo mùa nên nếu cho vật nuôi ăn ngay thì chúng rất dễ bị rối loạn tiêu hóa.
• Cỏ trồng, các loại phụ phẩm từ nông nghiệp tuy khẩu phần dinh dưỡng ổn định nhưng người chăn nuôi cũng phải có khẩu xử lý, dùng máy băm cỏ cho bò để băm nhỏ chúng thành từng đoạn từ 5 - 10cm để đàn bò ăn hết, không để lại phần cọng, thân già, tránh lãng phí. Đồng thời khi băm nhỏ thì dạ cỏ của chúng cũng sẽ làm việc tốt hơn.

• Ngoài ra, các chủ trang trại có thể xử lý và dự trữ nguồn thức ăn thô xanh cho đàn bò bằng cách băm nhỏ và ủ chua với rỉ mật, chế phẩm sinh học. Phương pháp này đang được áp dụng phổ biến tại các trang trại chăn nuôi lớn. Nguồn thức ăn sau khi ủ chua vừa có mùi thơm dễ chịu, màu vị đồng đều, không đắng chát, không chứa chất độc, chứa nhiều vi khuẩn có lợi nên rất tốt cho đàn bò.
• Thức ăn tinh bà con có thể nghiền nhỏ và phối trộn theo một tỉ lệ thích hợp cho bò ăn. Nguồn thức ăn này nếu mua ngoài phải có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng, không chứa chất độc hại, chất bảo quản. Các chủ trang trại nên thu mua ngay tại địa phương vừa khuyến khích cho bà con mở rộng canh tác vừa dễ kiểm soát chất lượng đầu vào. Đây là một trong những lưu ý rất quan trọng khi chăn nuôi bò sữa.
• Phối trộn thức ăn sẽ là một phương pháp hiệu quả để bò hấp thụ tốt nhất, đầy đủ nhất các chất dinh dưỡng. Trước khi phối trộn, toàn bộ nguyên liệu phải được băm nghiền nhỏ.

Vì lượng thức ăn cung cấp cho 1 con bò trong 1 ngày là rất lớn, nên nếu muốn phát triển và quy hoạch việc chăn nuôi của gia đình thành trang trại, bà con nên sử dụng thiết bị máy móc hỗ trợ chế biến thức ăn cho đàn bò để rút ngắn thời gian chăm sóc, giảm nhân công và công sức, đem lại nhiều nhất các lợi nhuận về kinh tế. Trên đây là toàn bộ các giống bò ở Việt Nam và những lưu ý rất thiết thực, quan trọng trong quá trình chăm sóc đàn bò. Hi vọng những thông tin hữu ích này sẽ hỗ trợ tối đa nhất cho bà con trong quá trình mở rộng quy mô chăn nuôi bò nhằm mang lại hiệu quả cao.