Cónhiều cách giải thích về pháp luật, tuy nhiên đa số ý kiến tiếp cận theo cáchgiải thích hàn lâm chính thống đôi khi gây khó hiểu cho người bình thường(không phải chuyên gia pháp luật). Sau đây là thêm một cách tiếp cận khác vềpháp luật hy vọng người bình thường cũng có thể dễ hình dung được những khía cạnhhàn lâm của pháp luật.
Bạn đang xem: Vì sao cần phải có pháp luật
Nguồn gốc Pháp luật và Nhà nước
Xét về bản chất, cũng giống như đạo đức truyền thống, pháp luật lànhững chuẩn mực định hướng cho tư tưởng, hành vi, xử sự của các thành viêntrong một cộng đồng người nhằm đạt các mục tiêu mà cộng đồng người đó mongmuốn.
Cộng đồng người ngay từ khi còn ở hình tháisơ khai, nhưng xuất phát từ các nhu cầu gốc về sức mạnh, an toàn, thịnh vượng…của cả cộng đồng, là lý do để mọi người phải ưu tiên lợi ích chung của cộngđồng trước quyền lợi riêng cá nhân, để đồng thuận lập ra những cam kết chung.Các cam kết này trở thành chuẩn mực, quy tắc để mọi thành viên dựa vào đó màhành xử theo, tuân theo, đó chính là Pháp luật. Từ xã hội sơ khai tới xã hộihiện đại, không có pháp luật hoàn chỉnh mà chỉ có pháp luật ở hình thái phù hợpvới hình thái tổ chức của xã hội ở giai đoạn phát triển nhất định.
Trong xã hội con người, tính cách, tâm lý,nhu cầu,... con người là đa dạng nên việc tuân thủ pháp luật của các thành viênxã hội cũng đa dạng: người tuân thủ đầy đủ, người tuân thủ ít, người không tuânthủ… đều có. Nên có pháp luật rồi thì song hành cũng phải có cách để pháp luậtđược tuân thủ đầy đủ, lợi ích của cộng đồng phải được bảo vệ pháp luật đã ấnđịnh. Nhu cầu này làm nảy sinh nhu cầu của từng cá nhân trong cộng đồng muốncắt cử, ủy thác cho cá nhân ưu tú nào đó mà cộng đồng lựa chọn để thay mặt cộngđồng thực hiện ý nguyện chung của cộng đồng, và một Ủy Ban đã ra đời - có thểlà cá nhân hoặc tổ chức. Diễn giải theo cách hiện đại là cá nhân cộng đồng bầutrực tiếp hoặc qua đại diện tại Quốc hội, Nghị viện lập ra Ủy Ban (Chính Phủ) thaymặt mình thực thi hay giám sát việc tuân thủ pháp luật hay xét xử kẻ vi phạmpháp luật (Tòa án). Đại diện đó là một tổ chức thừa hành của cộng đồng mà tathường gọi là Nhà nước.
Từ trên ta thấy, Pháp luật và Nhà nước là kếtquả của sự đồng thuận của các thành viên trong xã hội (hay cộng đồng người).Pháp luật và Nhà nước là hai công cụ giúp thực thi những cam kết có lợi chocộng đồng, cho thành viên và bảo vệ cộng đồng.
Pháp luật là "cái khung"hay vỏ bọc hay bộ chuẩn mực do Nhà nước tạo ra (Nhà nước do người dân tạo ra). Dựavào cái khung đó mà người dân và cả nhà nước có cái tiêu chuẩn để đo lường hoặcbiết được mình được làm gì, được làm đến đâu (giới hạn được làm) và không đượclàm gì (giới hạn không được làm); hay làm đến đâu là đúng, đến đâu là sai.
Quan hệ xã hội ngoàikhung (chưa được pháp luật thừa nhận, điều chỉnh, bảo vệ)
Ý nghĩa của "cái khung"
Quanhệ xã hội nếu không có Nhà nước thì nó vẫn tồn tại nhưng đó là sự tồn tại ở trạngthái tự nhiên, tự điều chỉnh. Còn nếu có Nhà nước thì quan hệ xã hội tồn tạitrong sự kiểm soát theo định hướng vận hành có lợi cho lợi ích cộng đồng dâncư. Như thế:
-Quan hệ xã hội được pháp luật điều chỉnh thì tức là được nhà nước thừa nhận, bảovệ trước rủi ro hoặc không thừa nhận thì không được nhà nước bảo vệ trước rủiro.
- Quanhệ xã hội được được pháp luật điều chỉnh tức là pháp luật xác định sự tồn tại hợppháp hoặc không hợp pháp của quan hệ xã hội.
Xem thêm: Initial Coin Offering Là Gì, Định Nghĩa, Ví Dụ, Giải Thích
Pháp luật và quan hệ xã hội - cái nàothay đổi trước?
Theonhư phân tích trên thì pháp luật là cái vỏ bọc (cái khung) của quan hệ xã hội,còn quan hệ xã hội là nội dung sống động của pháp luật (vỏ bọc). Như thế có thểhiểu theo lẽ tự nhiên, quan hệ xã hội sống động luôn biến đổi không ngừng vàluôn có xu hướng phá vỡ cái vỏ bọc thụ động, cứng nhắc. Vì vậy, Nhà nước phảiluôn biết thay đổi vỏ bọc đúng lúc để phù hợp với sự phát triển của quan hệ xãhội nếu không muốn kìm kẹp sự phát triển của xã hội. Tuy nhiên, vì lợi ích cộngđồng, Nhà nước cũng sẽ thiết kế, điều khiển vỏ bọc pháp luật theo ý chủ quan củamình để "uốn nắn" quan hệ xã hội phát triển hoặc hạn chế phát triểnsao cho có lợi cho lợi ích cộng đồng. Nếu nhà nước có năng lực, công tâm và tầmnhìn tốt vì lợi ích cộng đồng thì sẽ thiết kế trước (dự kiến trước) vỏ bọc phápluật sao cho quan hệ xã hội phải vận hành trong khuôn khổ vỏ bọc đó nhằm đảm bảolợi ích cộng đồng luôn được bảo vệ ổn định. Điều này không có nghĩa là vỏ bọcpháp luật thay đổi trước quan hệ xã hội mà thực chất vẫn là do động lực tiềm tàng của quan hệ xã hội khiến cho Nhà nước phải phải thiết kế vỏ bọc phápluật trước khi quan hệ xã hội diễn ra.
Cách để có hiểu biết tốt về "cáikhung", áp dụng pháp luật
Bước1: Hiểu về "thứ" bên trong (nộidung) hoặc "thứ" bên ngoài cái khung:
Tứclà tìm hiểu về quan hệ xã hội (lĩnh vực kinh tế, chính trị,...) mà cái"khung đó" xác định giới hạn được làm và không được làm. Nếu có hiểubiết tốt về lĩnh vực quan hệ xã hội mà cái khung đó bao bọc thì càng hiểu rõcái khung, giới hạn của khung, và vận dụng tính hữu ích cái khung (pháp luật)cho cuộc sống, công việc.
Bước2: Hiểu về cấu trúc (số lượng, kích cỡhay giới hạn) của "cái khung":
Tứclà tìm hiểu về hệ thống văn bản pháp luật hay từng văn bản pháp luật ("cáikhung"). "Cái khung" sẽ có cái khung lớn bao trùm các khung nhỏ;khung này sẽ liên quan với khung kia; khung này dẫn chiếu tới khung kia; biếtđược có bao nhiêu cái khung to, khung nhỏ.
Áp dụng pháp luật
Docó nhiều cái khung khác nhau, kích cỡ khác nhau, khung to trùm lên khung nhỏ. Vậynên, để vận dụng pháp luật tốt thì phải xác định là cái khung nào áp dụng hayđiều chỉnh trực tiếp vấn đề đang xem xét.
Thực thi pháp luật, Bảo vệ pháp luật.
Nhànước thực thi pháp luật, bắt mọi người dân phải tuân thủ và có biện pháp xử lýtrách nhiệm với người vi phạm pháp luật (nếu có) - nghĩa là bảo vệ pháp luậtkhông bị vi phạm.
Dịch vụ pháp lý là gì
Loạidịch vụ pháp lý có 2 loại: Dịch vụ pháp lý công (miễn phí) do Nhà nước thực hiệnvà dịch vụ pháp lý tư (mất phí) do Luật sư thực hiện.
Dịchvụ pháp lý được thực hiện ở 2 khía cạnh:
-Giúp người sử dụng dịch vụ có hiểu biết về pháp luật (tư vấn pháp luật);
-Giúp người sử dụng dịch vụ tuân thủ pháp luật (tuân thủ thủ tục hành chính, chứngminh quyền không phải làm và trách nhiệm phải làm cái gì đó - tranh tụng).
