Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Nguyễn Quang Đức - Bác sĩ Y học hạt nhân - Khoa Chẩn đoán hình ảnh và Y học hạt nhân - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế ttmn.mobi Times City.
Bạn đang xem: Đồng vị phóng xạ là gì
Phân rã phóng xạ tự nhiên hoặc nhân tạo sản sinh ra đồng vị phóng xạ. Ứng dụng đồng vị phóng xạ trong y học đã và đang trở nên phổ biến, phục vụ mục đích chẩn đoán và điều trị.
Một nguyên tố có nhiều đồng vị khác nhau, các đồng vị có tính phóng xạ được gọi là đồng vị phóng xạ, chúng có số proton giống nhau nhưng số neutron khác nhau. Đồng vị phóng xạ cũng được biết là những nguyên tử có chứa các hạt proton và neutron nhưng không ổn định.
Đồng vị phóng xạ là sản phẩm của quá trình phân rã phóng xạ để đưa hạt nhân về trạng thái cân bằng bằng cách phát ra năng lượng dưới dạng bức xạ. Quá trình này có thể xảy ra tự nhiên hoặc nhân tạo.
Đồng vị phóng xạ đã được phát hiện và ứng dụng từ năm 1930. Đến nay, ứng dụng chủ yếu của đồng vị phóng xạ trong y học là phục vụ chẩn đoán và điều trị. Với những đồng vị phóng xạ có thời gian bán hủy ngắn, phân rã nhanh, sẽ được dùng để chẩn đoán. Với những đồng vị có thời gian bán hủy dài, phân rã lâu, sẽ được dùng để điều trị.
Nguyên lý ứng dụng đồng vị phóng xạ trong y học cũng giống như những đồng vị thường, tức là khi tham gia vào các quá trình sinh lý của cơ thể như chuyển hoá, phân bố hay thải trừ, đồng vị phóng xạ không gây ra các tác dụng dược lý.
Đồng vị phóng xạ được đưa vào cơ thể dưới dạng dược chất phóng xạ bằng cách gắn với các chất mang (tracer), có thể đi vào theo đường tiêm hoặc uống. Tùy vào mục đích thăm khám và cơ quan chẩn đoán sẽ sử dụng các dược chất phóng xạ khác nhau.
2.1 Ứng dụng đồng vị phóng xạ trong chẩn đoán
Ứng dụng đồng vị phóng xạ trong chẩn đoán hình ảnh là kỹ thuật sử dụng máy xạ hình để ghi lại và tái tạo hình ảnh phân bố đồng vị phóng xạ ở các cơ quan bên trong cơ thể bằng cách đo hoạt độ phóng xạ.
Xem thêm: Báo Cáo Lưu Chuyển Tiền Tệ Là Gì ? Mục Đích Và Ý Nghĩa Cách Lập Như Thế Nào
Một số máy xạ hình thường dùng là Gamma camera. Hiện nay, SPECT (Single Photon Emission Computed Tomography, chụp cắt lớp phát xạ photon đơn) là máy xạ hình hiện đại thu nhận tia gamma, có thể quay được 360 độ và ghi hình cắt lớp.
Ngoài SPECT, đồng vị phóng xạ cũng được ứng dụng đối với máy PET (Positron Emission Tomography, chụp cắt lớp phát xạ positron) để ghi hình. Tuy nhiên, để đưa ra kết quả chẩn đoán chính xác, cần kết hợp giữa máy SPECT hoặc PET với CT để thu được cả hình ảnh chức năng và cấu trúc giải phẫu.
Đồng vị phóng xạ có thể được sử dụng để chẩn đoán một số bệnh lý
Xạ hình không chỉ thể hiện hình thái mà còn cho thấy chức năng của cơ quan, thăm khám chẩn đoán. Ứng dụng đồng vị phóng xạ trong chẩn đoán được chỉ định cho những trường hợp sau:
2.2 Ứng dụng đồng vị phóng xạ trong điều trị
So với chẩn đoán, đồng vị phóng xạ được dùng với mục đích điều trị (xạ trị chiếu trong) phải sử dụng liều lớn hơn, vì vậy làm tăng khả năng tác động đến các mô lành nhiều hơn. Đó cũng là nhược điểm của phương pháp xạ trị. Tuy nhiên, đây vẫn là phương pháp điều trị mang lại hiệu quả cao và an toàn.
Xạ trị bao gồm các phương thức sau:
Xạ trị áp sát: Xạ trị áp sát hay còn gọi là liệu pháp Curie, xạ trị tiếp cận, xạ trị trong. Phương thức này đưa nguồn phóng xạ vào sát vùng tổn thương để tăng sự hấp thụ chiếu xạ đối với khu vực khối u và làm giảm chiếu xạ ở những mô lành xung quanh.Xạ trị chiếu ngoài: Xạ trị chiếu ngoài hay còn gọi là xạ trị từ xa hoặc liệu pháp Cobalt, là phương thức sử dụng máy chiếu xạ.Đồng vị phóng xạ là phương pháp điều trị có hiệu quả cao và khá an toàn
Ứng dụng đồng vị phóng xạ trong y học điều trị được chỉ định đối với những trường hợp sau:
Điều trị giảm đau do ung thư di căn xương: Xạ trị chiếu ngoài hoặc chiếu trong hiện nay được dùng để thay thế các loại thuốc giảm đau có chứa thuốc phiện, là phương pháp điều trị hiệu quả đối với ung thư di căn xương. Đồng vị phóng xạ của canxi và photpho tăng mạnh khi được đưa và thâm nhập vào các tổ chức xương, vì khi tổ chức xương bị phá hủy thì các quá trình chuyển hóa, tuần hoàn và phân bào tăng lên.Ung thư gây tràn dịch màng phổi: Các đồng vị phóng xạ phát ra tia beta có khả năng phá hủy các tế bào khối u có trong dịch màng phổi. Tuy nhiên, tiêm phóng xạ vào màng phổi có thể dẫn đến các biến chứng như sốt và khó thở nhẹ.Ngày nay, đồng vị phóng xạ được ứng dụng rộng rãi trong chẩn đoán phát hiện và điều trị nhiều bệnh lý, đặc biệt là các bệnh ung thư.
Hiện nay, Bệnh viện Đa khoa Quốc tế ttmn.mobi đã và đang trở thành một địa chỉ uy tín hàng đầu trong sàng lọc bệnh bằng các kỹ thuật hiện đại, tự hào là bệnh viện tư nhân đầu tiên tại Việt Nam triển khai kỹ thuật chẩn đoán hiện đại và chính xác với hệ thống PET/CT 128 dãy hiện đại nhất Đông Nam Á, cho hình ảnh chính xác và thời gian chụp ngắn, đội ngũ bác sỹ là những chuyên gia đầu ngành có chuyên môn cao, giàu kinh nghiệm tạo nên niềm tin cho khách hàng khi trải nghiệm dịch vụ thăm khám, điều trị bệnh tại ttmn.mobi.
Nếu có nhu cầu tư vấn và thăm khám tại các Bệnh viện ttmn.mobi thuộc hệ thống Y tế trên toàn quốc, Quý khách vui lòng đặt lịch trên website để được phục vụ.
Để được tư vấn trực tiếp, Quý Khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đăng ký lịch trực tuyến TẠI ĐÂY. Tải ứng dụng độc quyền Myttmn.mobi để đặt lịch nhanh hơn, theo dõi lịch tiện lợi hơn!
