Phân tích bài thơ Tiếng gà trưa của Xuân Quỳnh [TOP bài viết ĐẶC SẮC]

Phân tích bài thơ Tiếng gà trưa của Xuân Quỳnh để thấy những kí ức đẹp của tuổi thơ cùng với tình bà cháu gắn bó sâu sắc. Trong tác phẩm, tình bà cháu đã trở thành điểm tựa tinh thần và nơi dựa vững chắc đối với người chiến sĩ đang trên đường hành quân chiến đấu bảo vệ quê hương đất nước. Phân tích bài thơ Tiếng gà trưa còn giúp ta hiểu rằng tình yêu tổ quốc gắn liền với tình cảm gia đình, tình yêu quê hương bình dị, với những điều tưởng chừng nhỏ nhoi mà gắn bó… Nội dung bài viết dưới đây của DINHNGHIA.COM.VN sẽ giúp bạn phân tích bài thơ Tiếng gà trưa của Xuân Quỳnh, cùng tìm hiểu nhé!. 

Mở bài: Nhắc đến tuổi thơ, có lẽ trong tâm trí của mỗi người sẽ hiện lên hình ảnh hay âm thanh nào đó của một thời từng gắn bó. Đó có thể là hình ảnh cánh diều chao nghiêng, là bóng dáng của dòng sông, con thuyền, là kỉ niệm về cây đa mái đình lũy tre làng, cũng có thể là âm thanh của tiếng sáo, tiếng nô đùa của chúng bạn hay lời ru ầu ơ của mẹ hiền. Còn với người chiến sĩ trong bài thơ “Tiếng gà trưa” của Xuân Quỳnh, biết bao kí ức tuổi thơ tươi đẹp trong những năm tháng tuổi thơ được sống cùng người bà hiền từ được gọi về trong chính thanh âm của tiếng gà thân thuộc buổi ban trưa…

Giới thiệu về tác giả Xuân Quỳnh và tác phẩm

Những nét chính về nhà thơ Xuân Quỳnh cùng hoàn cảnh ra đời của bài thơ sẽ là gợi ý giúp người đọc phân tích bài thơ Tiếng gà trưa cũng như khám phá được những giá trị và tư tưởng của tác phẩm.

Tìm hiểu về nhà thơ Xuân Quỳnh 

Nhà thơ Xuân Quỳnh (1942 – 1988) được biết đến là một nhà thơ xuất sắc của nền văn học hiện đại Việt Nam. Bà vốn là quê ở làng La Khê, thị xã Hà Đông, tỉnh Hà Tây (nay là Hà Nội). Bà được chú ý với một hồn thơ trẻ trung, sôi nổi ngay từ khi cho ra mắt tập thơ đầu tay“Chồi biếc” (1963). 

Trong những sáng tác của mình, Xuân Quỳnh thường dùng ngòi bút của mình để thể hiện những tình cảm gần gũi, bình dị, nhất là những tình cảm của đời sống gia đình. Chính cách lựa chọn nội dung thể hiện trong thơ mà người đọc luôn cảm nhận được ở người nữ sĩ này một trái tim dạt dào tình yêu thương và niềm khát khao hạnh phúc cháy bỏng. 

Tuy nhiên, khi sự nghiệp sáng tác đang trong giai đoạn phát triển thì Xuân Quỳnh đã từ giã cõi đời vì tai nạn bất ngờ. Sự ra đi đột ngột ấy của bà đã để lại niềm tiếc nuối và xót thương vô hạn trong lòng người ở lại. Năm 2001, bà được tặng giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật bởi những đóng góp tích cực mà bà dành cho văn học.

Đôi nét về bài thơ Tiếng gà trưa

Bài thơ “Tiếng gà trưa” được in lần đầu trong tập “Hoa dọc chiến hào” (1968). Tác phẩm được viết trong thời kì đầu của cuộc kháng chiến chống Mĩ và được lấy cảm hứng từ chính những kí ức sống động của một thời tuổi thơ Xuân Quỳnh. Đó là kí ức về những năm tháng dù thiếu vắng tình cảm yêu thương của mẹ cha (do mẹ bà mất sớm còn cha thường đi làm xa) nhưng lại được một người bà hiền từ hết mực săn sóc, chăm lo. 

Khoảng thời gian tuổi thơ được sống bên bà ấy chính là một kí ức sâu đậm đi theo Xuân Quỳnh trong suốt những hành trình của cuộc đời. Bài thơ tuy được viết bằng những hình ảnh, chi tiết giản đơn, bình dị nhưng đã gợi lại một cách xúc động và chân thành những kỉ niệm tuổi thơ cũng như tình cảm rất đỗi thiêng liêng giữa bà và cháu.

Phân tích bài thơ Tiếng gà trưa của Xuân Quỳnh 

Những xúc cảm được khơi nguồn từ tiếng gà trưa, những kí ức ùa về của tuổi thơ cùng những suy ngẫm của người chiến sĩ là những ý chính cần tìm hiểu khi phân tích bài thơ Tiếng gà trưa của Xuân Quỳnh. 

Những cảm xúc bắt nguồn từ âm thanh tiếng gà trưa

Mở đầu bài thơ, Xuân Quỳnh đã dùng những dòng dẫn dắt cảm xúc rất mộc mạc dưới hình thức lời kể của anh chiến sĩ:

“Trên đường hành quân xa

Dừng chân bên xóm nhỏ

Tiếng gà ai nhảy ổ:

“Cục… cục tác cục ta”

Nghe xao động nắng trưa

Nghe bàn chân đỡ mỏi

Nghe gọi về tuổi thơ”

Trong lần dừng chân, không biết vô tình hay hữu ý mà người chiến sĩ lại nghe được âm thanh tiếng gà trưa để rồi từ đó trong lòng anh như ùa về biết bao nhiêu là cảm xúc và cả những kỉ niệm thân thương của tuổi thơ. Giữa những phút giây hành quân mệt mỏi, nặng nề đầy vất vả, trong lúc nghỉ ngơi bên một xóm nhỏ, bất chợt âm thanh tiếng gà trưa vang lên đã bắt nguồn cho những cảm xúc dạt dào của người chiến sĩ. Đó là âm thanh “Cục… cục tác cục ta” của một con gà mái đang nhảy ổ – một thứ âm thanh rất đỗi quen thuộc của bất cứ làng quê, thôn xóm nhưng trong thời điểm này, không gian này, nó lại mang một ý nghĩa vô cùng đặc biệt. 

Trong những tháng năm của tuổi thơ, tiếng gà nhảy ổ vào buổi trưa là một âm thanh rất quen thuộc của biết bao đứa trẻ, người chiến sĩ trong bài thơ cũng từng là một đứa trẻ như thế. Vậy nên khi đã trưởng thành và vì một lí do nào đó phải rời xa làng quê, mái nhà thân thương, ắt hẳn âm thanh quen thuộc kia cũng sẽ là một trong những điều ít nhiều đọng lại trong tâm trí mỗi người. 

Phân tích bài thơ Tiếng gà trưa sẽ thấy đối với người chiến sĩ, tiếng gà trưa xuất hiện lúc này không chỉ giúp anh cảm thấy cảnh vật thêm phần sinh động giữa cái nắng trưa mà còn giúp anh có nhận ra hình như âm thanh ấy giúp “bàn chân đỡ mỏi”, hình như nó có sức mạnh xua đi biết bao nỗi nhọc nhằn, vất vả của cuộc hành quân. Kì diệu hơn nữa, nó lại là tiếng “gọi về tuổi thơ” giúp người chiến sĩ tìm về lại với biết bao kỉ niệm tươi đẹp. 

Câu thơ “Cục… cục tác cục ta” mô phỏng lại âm thanh của tiếng gà như tạo nên dấu ấn đặc biệt và cũng tạo cho khổ thơ nét tự nhiên, gần gũi với cuộc sống đời thường. Bên cạnh đó, thay vì sử dụng từ “thấy” thì tác giả lại lặp lại ba lần từ “nghe” để nhấn mạnh cảm xúc, tâm trạng của tác giả cũng như của người chiến sĩ. Đó chính là phép chuyển ẩn dụ chuyển đổi cảm giác, lấy thính giác thay cho thị giác, tác giả “nghe” thấy tiếng gà và đồng thời cũng “nghe” thấy những điều kì diệu lần lượt hiện ra trước mắt.

Những kỉ niệm tuổi thơ ùa về bên người bà thân thương

Từ tiếng gà trưa thân thương ấy, biết bao nhiêu kỉ niệm tuổi thơ được gọi về và trước nhất là hình ảnh những quả trứng hồng cùng với những con gà mái mơ, mái vàng bên ổ rơm quen thuộc:

“Tiếng gà trưa

Ổ rơm hồng những trứng

Này con gà mái mơ

Khắp mình hoa đốm trắng

Này còn gà mái vàng

Lông óng như màu nắng”.

Khi phân tích bài thơ Tiếng gà trưa sẽ thấy những hình ảnh đó đã góp phần tạo nên một bức tranh tươi tắn đầy màu sắc. Đó là màu “hồng” của ổ trứng trong rơm, là màu “đốm trắng” của gà mái mơ, là màu “vàng óng” của gà mái vàng. Tuy được miêu tả một cách bình dị nhưng tất cả những hình ảnh nói trên đã làm hiện hữu trong tâm trí người chiến sĩ sự tươi thắm của kí ức tuổi thơ.

Tiếp đó, âm thanh “tiếng gà trưa” đã gọi về hình ảnh một người mà người chiến sĩ vô cùng quý mến, dù xuất hiện với tiếng mắng nhưng đó lại là tiếng mắng đầy yêu thương:

“Tiếng gà trưa

Có tiếng bà vẫn mắng

Gà đẻ mà mày nhìn

Rồi sau này lang mặt!

Cháu về lấy gương soi

Lòng dại thơ lo lắng.”

Có một sự thật là nhìn gà đẻ thì không có bị lang mặt nhưng bà vẫn tin rằng quan niệm của người xưa về điều đó là đúng. Thế nên bà mới “mắng” cháu nhưng thực chất đó là hành động “mắng”  biểu hiện tình yêu thương và sự quan tâm của bà dành cho đứa cháu của mình. Đứa cháu thì đang tuổi thơ ngây nên không khỏi lo lắng trước lời mắng của bà đã quyết định “về lấy gương soi”. Hình ảnh thuở bé ấy của người chiến sĩ cùng lời “mắng” yêu của bà hiện lên sao đáng yêu quá đỗi.

Người cháu không trách bà vì lời mắng, người cháu hiểu đó là lời mắng của sự yêu thương. Với người chiến sĩ, bà lúc nào cũng là một người bà tần tảo và anh không thể nào quên được sự chắt chiu, vun vén của bà cho gia đình trong hình ảnh bà nâng niu những quả trứng hồng để gà mái ấp:

“Tiếng gà trưa

Tay bà khum soi trứng

Dành từng quả chắt chiu

Cho con gà mái ấp.”

Khi phân tích bài thơ Tiếng gà trưa, ta thấy bà lo cho trứng ấp thành gà con và bà còn có những nỗi lo lớn hơn:

“Cứ hàng năm hàng năm

Khi gió mùa đông tới

Bà lo đàn gà toi

Mong trời đừng sương muối

Để cuối năm bán gà

Cháu được quần áo mới.”

Bà lo rằng thời tiết có khi trở trời với “gó mùa đông”, với “sương muối” thì đàn gà bà mất công chăm sóc bấy nay sẽ khó lòng cầm cự. Bà tiếc công bà thì ít và bà buồn vì không chăm chút cho cháu được đủ đầy thì nhiều. Thì ra bà chắt chiu mọi thứ là vì muốn đem lại cho anh chiến sĩ chút niềm vui của tuổi nhỏ. Và rồi với tình yêu thương, sự chắt chiu ấy, bà đã dành cho anh niềm hạnh phúc bé khi có bộ quần áo mới:

“Ôi cái quần chéo go

Ống rộng dài quét đất

Cái áo cánh trúc bâu

Đi qua nghe sột soạt”

Cháu đón nhận tình yêu thương của bà trong sự vô tư của con trẻ. Lúc đó, có lẽ người chiến sĩ Bộ quần áo ấy tuy chưa phải là đẹp nhất nhưng lại là bộ hoàn hảo nhất của tình yêu thương. Niềm hạnh phúc bình dị có được nhờ sự chắt chiu của bà từ những quả trứng hồng nên những quả trứng với sắc hồng ấy chính là giấc mơ suốt thời tuổi thơ của cháu:

“Tiếng gà trưa

Mang bao nhiêu hạnh phúc

Đêm cháu về nằm mơ

Giấc ngủ hồng sắc trứng”

Chính tấm lòng nhân hậu và đức hi sinh của bà đã giúp cho người chiến sĩ sống trong tình yêu thương dạt dào, có những mùa xuân vui với quần áo mới như chúng bạn. Như đã nói, phân tích bài thơ Tiếng gà trưa sẽ thấy tác phẩm được viết nên từ tình cảm của nhà thơ dành cho người bà thân thương của mình. Do vậy, người bà trong bài thơ cũng mang bóng dáng của người bà Xuân Quỳnh và cũng là hình ảnh của biết bao nhiêu người phụ nữ khác với phẩm chất truyền thống là giàu đức hi sinh và hết lòng với con cháu.

Trong phần thơ viết về những kỉ niệm tuổi thơ này, câu thơ “tiếng gà trưa”  với mỗi lần lặp lại lại gợi ra một hình ảnh của thuở nhỏ. Sự lặp lại của âm thanh ấy chính là sự điểm nhịp cho dòng cảm xúc của nhân vật trữ tình…

Những suy ngẫm của người chiến sĩ trên đường hành quân

Dành thời gian quay về tuổi thơ để có cơ hội gặp lại những điều thân thương, đến khổ thơ cuối, tác giả đã để cho nhân vật quay về hiện tại. Chính lúc này đây, đứa cháu năm nào đã trở thành người chiến sĩ và sẽ luôn nằm lòng những điều tạo nên động lực để mình có sức mạnh chiến đấu:

“Cháu chiến đấu hôm nay

Vì lòng yêu Tổ quốc

Vì xóm làng thân thuộc

Bà ơi, cũng vì bà

Vì tiếng gà cục tác

Ổ trứng hồng tuổi thơ”.

Sự lặp lại nhiều lần của từ “vì” đã giúp người chiến sĩ thể hiện rõ ý nghĩa của cuộc chiến đấu mà anh tham gia. Phân tích bài thơ Tiếng gà trưa sẽ thấy người chiến sĩ cầm súng chiến đấu trước hết vì tình yêu nồng nàn của anh dành cho Tổ quốc, vì cả người bà thân thương và “tiếng gà trưa”, “ổ trứng hồng”. 

Người chiến sĩ nhận thức rất rõ một điều là, chiến đấu để bảo vệ Tổ quốc cũng chính là bảo vệ những người thân thương, những gì thân thuộc với mình. Thế nên ở những dòng thơ cuối này, người chiến sĩ đã thổ lộ tâm tư, suy ngẫm của mình và qua đó ta như thấy được ý chí theo đuổi đến cùng lí tưởng cao đẹp ấy của anh.

Đánh giá tác phẩm khi phân tích bài thơ Tiếng gà trưa

Thành công ở bài thơ “Tiếng gà trưa” được tạo bởi từ việc nhà thơ đã khai thác cảm xúc từ những điều thân thuộc và gần gũi và ấn tượng nhất có lẽ là âm thanh “Tiếng gà trưa”. Bên cạnh đó, khi phân tích bài thơ Tiếng gà trưa, ta cũng nhận thấy với cách sử dụng hình ảnh thơ bình dị, ngôn ngữ trong sáng cũng góp phần giúp nhà thơ thể hiện được tình cảm bà cháu đầy xúc động và sự trân trọng của nhà thơ với những kỉ niệm xưa cũ nhưng quý giá

Kết bài: Như vậy, thông qua những kỉ niệm bình dị của tuổi thơ người chiến sĩ khi được sống bên bà, bằng âm thanh bình dị, quen thuộc của “tiếng gà trưa”, nữ sĩ Xuân Quỳnh đã khơi lên trong lòng mỗi người ý thức trân trọng những tình cảm cao đẹp với gia đình, quê hương, đất nước cũng như những kỉ niệm bình dị nhưng đẹp đẽ của tuổi ấu thơ.

Dàn ý phân tích bài thơ Tiếng gà trưa của Xuân Quỳnh 

Khái quát dàn ý phân tích bài thơ Tiếng gà trưa sẽ giúp bạn nắm được những ý chính trong bài viết cũng như giá trị và nội dung của tác phẩm.

Mở bài phân tích bài thơ Tiếng gà trưa của Xuân Quỳnh 

• Giới thiệu những nét chính về tác giả Xuân Quỳnh cùng phong cách sáng tác.
• Giới thiệu bài thơ Tiếng gà trưa cùng ý nghĩa đặc sắc của tác phẩm này.

Thân bài phân tích bài thơ Tiếng gà trưa của Xuân Quỳnh

• Tiếng gà trưa được gợi lên từ nỗi nhớ niềm thương của tác giả.
  • Thời gian: buổi trưa.
  • Địa điểm: Không gian là ở nơi xa và trên đường hành quân của chiến sĩ.
  • Một trưa vắng rất yên ả và thanh bình.
• Những kí ức tuổi thơ bên bà ùa về và trỗi dậy mạnh mẽ.
  • Những kỉ niệm gắn bó đáng nhớ của tuổi thơ.
  • Hình ảnh người bà tảo tần và đầy yêu thương.
  • Ước mơ tuổi thơ được có quần áo đẹp, được đến trường.
  • Những kí ức thân thuộc, giản dị, mộc mạc, rất gần gũi.
• Những suy tư của người cháu phương xa khi đang hành quân.
  • Người chiến sĩ nhấn mạnh đến trách nhiệm của bản thân.
  • Khẳng định lòng yêu nước bắt nguồn từ những điều giản dị chân phương.
  • Nhấn mạnh tình yêu quê hương, tình yêu đất nước ngày một lớn lao…

Kết bài phân tích bài thơ Tiếng gà trưa của Xuân Quỳnh

• Tổng kết giá trị nội dung và nghệ thuật của bài thơ.
• Khẳng định tư tưởng và ý nghĩa của tác phẩm.
• Bày tỏ suy nghĩ của bản thân khi phân tích bài thơ Tiếng gà trưa.

Như vậy, tiếng gà trưa đã trở thành tiếng nói của tình yêu gia đình, tình yêu làng quê, tình yêu đất nước… Tiếng gà trưa là tiếng gọi của con tim, tiếng gọi lên đường và hết mình chiến đấu vì những người thân yêu, vì quê hương tổ quốc. Những kỉ niệm tuổi nhỏ bên người bà yêu thương đã trở thành cảm hứng sáng tác cho nhà thơ. Từ đó, được Xuân Quỳnh mở rộng và hướng đến những tình cảm lớn lao – mang tên Tổ quốc. Tiếng gà trưa hôm nay như nhắc nhở “người cháu” – người chiến sĩ hãy chắc tay súng để bảo vệ sự bình yên cho non sông đất nước….

DINHNGHIA.COM.VN đã vừa giúp bạn phân tích bài thơ Tiếng gà trưa của Xuân Quỳnh trong bài viết trên đây. Hy vọng những kiến thức trong bài viết sẽ mang đến cho bạn những ý văn hay trong quá trình tìm hiểu và phân tích bài thơ Tiếng gà trưa. Chúc bạn luôn học tập tốt!. 

Xem thêm:

Tu khoa lien quan:

• bình giảng bài thơ tiếng gà trưa
• phân tích khổ cuối tiếng gà trưa
• phân tích bài thơ tiếng gà trưa lớp 9
• khổ thơ đầu của bài thơ tiếng gà trưa
• cảm nghĩ về bài thơ tiếng gà trưa hay nhất
• cảm nghĩ về bài thơ tiếng gà trưa ngắn gọn