Or you want a quick look: 1, Bạn Đến Chơi Nhà
Nguyễn Khuyến (1835-1909) tên thật là Nguyễn Thắng, hiệu Quế Sơn, tự Miễn Chi, sinh ngày 15 tháng 2 năm 1835 tại quê ngoại làng Văn Khế, xã Hoàng Xá, huyện Ý Yên, tỉnh Nam Định. Quê nội của ông là làng Và, xã Trung Lương, huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam. Mất ngày 5 tháng 2 năm 1909 tại Yên Đổ. Cha ông là Nguyễn Tông Khởi (1796-1853), thường gọi là cụ Mền Khởi, đỗ ba khoá tú tài, dạy học. Mẹ là Trần Thị Thoan (1799-1874), nguyên là con của Trần Công Trạc, từng đỗ tú tài thời Lê Mạt. Thuở nhỏ, ông cùng Trần Bích San (người làng Vị Xuyên, đỗ Tam Nguyên năm 1864-1865) là bạn học ở trường cụ Hoàng giáp Phạm Văn Nghị. Nguyễn Khuyến nổi tiếng là một người thông minh, hiếu học. Năm 1864, Nguyễn Khuyến đỗ đầu cử nhân (tức Giải nguyên) trường Hà Nội. Năm sau (1865), ông trượt thi Hội nên phẫn chí, ở lại kinh đô học trường Quốc Tử Giám. Đến năm 1871, ông mới đỗ Hội Nguyên và Đình Nguyên (Hoàng giáp). Từ đó, Nguyễn Khuyến thường được gọi là Tam Nguyên Yên Đổ.
Xuân Diệu có viết Nguyễn Khuyến là nhà thơ của làng cảnh Việt Nam, ông đã dồn rất nhiều tài năng và tâm huyết vào các sáng tác trữ tình. Xoay quanh đề tài nông thôn, tác giả đã thể hiện thành công bức tranh thiên nhiên, con người và cuộc sống nơi đây. Nguyễn Khuyến còn là một nhà thơ trào phúng sâu sắc và thâm thúy, chỉ trích thói đời một cách nhẹ nhàng kín đáo, rõ ràng bậc đại nhân quân tử muốn dùng lời văn trào phúng để khuyên răn người đời. Ông để lại hơn 400 bài thơ gồm chữ Hán và chữ Nôm, hôm nay tôi xin phép được gửi đến các bạn chùm 15 bài thơ được coi là hay và tiêu biểu nhất của ông, những bài thơ hay nhất của nhà thơ Nguyễn Khuyến, đa số là thơ chữ nôm, thể thơ thất ngôn bát cú đường luật, mời các bạn xem qua và thưởng thức:
1, Bạn Đến Chơi Nhà
Đã bấy lâu nay bác tới nhà. Trẻ thời đi vắng, chợ thời xa. Ao sâu nước cả, khôn chài cá, Vườn rộng rào thưa, khó đuổi gà. Cải chửa ra cây, cà mới nụ, Bầu vừa rụng rốn, mướp đương hoa. Đầu trò tiếp khách, trầu không có, Bác đến chơi đây ta với ta.
2, Thu Điếu
Ao thu lạnh lẽo nước trong veo, Một chiếc thuyền câu bé tẻo teo. Sóng biếc theo làn hơi gợn tí, Lá vàng trước gió sẽ đưa vèo. Tầng mây lơ lửng trời xanh ngắt, Ngõ trúc quanh co khách vắng teo. Tựa gối, buông cần lâu chẳng được, Cá đâu đớp động dưới chân bèo.
3, Vãn Đồng Niên Vân Đình Tiến Sĩ Dương Thượng Thư
Dĩ hĩ Dương đại niên, Vân thụ tâm huyền huyền. Hồi ức đăng khoa hậu, Dữ quân thần tịch liên. Tương kính thả tương ái, Tao phùng như túc duyên. Hữu thời xuất kinh lộ, Không san văn lạc tuyền. Hữu thời thượng cao các, Ca nhi minh tố huyền. Hữu thời đối quân ẩm, Đại bạch phù bát duyên. Hữu thời dữ luận văn, Đông bích la giản biên. Ách vận phùng dương cửu, Đấu thăng phi tham thiên. Dư lão công diệc lão, Giải tổ quy điền viên. Vãng lai bất sổ đắc, Nhất ngộ tam niên tiền. Chấp thủ vấn suy kiện, Ngữ ngôn thù vị khiên. Công niên thiểu dư tuế, Dư bệnh nghi công tiên. Hốt văn công phó chí, Kinh khởi hoàng hoàng nhiên. Dư khởi bất yếm thế, Nhi công tranh thượng tiên. Hữu tửu vi thuỳ mãi, Bất mãi phi vô tiền. Hữu thi vi thuỳ tả, Bất tả vi vô tiên. Trần Phồn tháp bất hạ, Bá Nha cầm diệc nhiên. Công ký khí dư khứ, Dư diệc bất công liên. Lão nhân khốc vô lệ, Hà tất cưỡng nhi liên.
Bản dịch của chính Nguyễn Khuyến:
Khóc Dương Khuê
Bác Dương thôi đã thôi rồi, Nước mây man mác ngậm ngùi lòng ta. Nhớ từ thuở đăng khoa ngày trước, Vẫn sớm hôm tôi bác cùng nhau; Kính yêu từ trước đến sau, Trong khi gặp gỡ khác đâu duyên trời? Cũng có lúc chơi nơi dặm khách, Tiếng suối nghe róc rách lưng đèo; Có khi tầng gác cheo leo, Thú vui con hát lựa chiều cầm xoang; Cũng có lúc rượu ngon cùng nhắp, Chén quỳnh tương ăm ắp bầu xuân. Có khi bàn soạn câu văn, Biết bao đông bích, điển phần trước sau. Buổi dương cửu cùng nhau hoạn nạn, Phận đấu thăng chẳng dám tham trời; Bác già, tôi cũng già rồi, Biết thôi, thôi thế thì thôi mới là! Muốn đi lại tuổi già thêm nhác, Trước ba năm gặp bác một lần; Cầm tay hỏi hết xa gần, Mừng rằng bác vẫn tinh thần chưa can, Kể tuổi tôi còn hơn tuổi bác, Tôi lại đau trước bác mấy ngày; Làm sao bác vội về ngay, Chợt nghe, tôi bỗng chân tay rụng rời. Ai chẳng biết chán đời là phải, Vội vàng sao đã mải lên tiên; Rượu ngon không có bạn hiền, Không mua không phải không tiền không mua. Câu thơ nghĩ đắn đo không viết, Viết đưa ai, ai biết mà đưa; Giường kia treo những hững hờ, Đàn kia gẩy cũng ngẩn ngơ tiếng đàn. Bác chẳng ở dẫu van chẳng ở, Tôi tuy thương, lấy nhớ làm thương; Tuổi già hạt lệ như sương, Hơi đâu ép lấy hai hàng chứa chan!
4, Thu Ẩm
Năm gian nhà cỏ thấp le te, Ngõ tối đêm sâu đóm lập loè. Lưng giậu phất phơ màu khói nhạt, Làn ao lóng lánh bóng trăng loe. Da trời ai nhuộm mà xanh ngắt? Mắt lão không vầy cũng đỏ hoe. Rượu tiếng rằng hay, hay chả mấy. Độ năm ba chén đã say nhè.
5, Thu Vịnh
Trời thu xanh ngắt mấy tầng cao, Cần trúc lơ phơ gió hắt hiu. Nước biếc trông như tầng khói phủ, Song thưa để mặc bóng trăng vào. Mấy chùm trước giậu hoa năm ngoái, Một tiếng trên không ngỗng nước nào? Nhân hứng cũng vừa toan cất bút, Nghĩ ra lại thẹn với ông Đào.
6, Muốn Lấy Chồng
Bực gì bằng gái trực phòng không? Tơ tưởng vì chung một tấm chồng. Trên gác rồng mây ngao ngán đợi, Bên trời cá nước ngẩn ngơ trông. Mua vui, lắm lúc cười cười gượng, Giả dại, nhiều khi nói nói bông. Mới biết có chồng như có cánh, Giang sơn gánh vác nhẹ bằng lông.
7, Làm Ruộng (Chốn Quê)
Mấy năm làm ruộng vẫn chân thua, Chiêm mất đằng chiêm, mùa mất mùa. Phần thuế quan Tây, phần trả nợ, Nửa công đứa ở, nửa thuê bò. Sớm trưa dưa muối cho qua bữa, Chợ búa trầu chè chẳng dám mua. Cần kiệm thế mà không khá nhỉ, Bao giờ cho biết khỏi đường lo?
8, Chừa Rượu
Những lúc say sưa cũng muốn chừa, Muốn chừa nhưng tính lại hay ưa. Hay ưa nên nỗi không chừa được. Chừa được nhưng mà cũng chẳng chừa.
9, Chế Học Trò Ngủ Gật
Trò trẹt chi bay học cạnh thầy, Gật gà gật gưỡng nực cười thay! Giọng khê nồng nặc không ra tiếng, Mắt lại lim dim nhắp đã cay. Đồng nổi đâu đây la liệt đảo, Ma men chi đấy tít mù say. Dễ thường bắt chước Chu Y đó Quyển có câu thần vậy gật ngay.
10, Cua Chơi Trăng
Vằng vặc đêm thu ánh xế chừng, Ham thanh, cua mới muốn chơi trăng. Nghiêng mai lách ngược qua dòng biếc, Ghé yếm bò ngang nhởn bóng hằng. Cung quế chờn vờn hương mới bén, Vườn đào thoang thoảng gió như nâng. Một mai cá nước cua vui phận, Trăng muốn tìm cua, dễ được chăng?
11, Cuốc Kêu Cảm Hứng
Khắc khoải đưa sầu giọng lửng lơ, Ấy hồn Thục đế thác bao giờ? Năm canh máu chảy đêm hè vắng, Sáu khắc hồn tan bóng nguyệt mờ. Có phải tiếc xuân mà đứng gọi, Hay là nhớ nước vẫn nằm mơ? Thâu đêm ròng rã kêu ai đó? Giục khách giang hồ dạ ngẩn ngơ.
12, Chế Ông Đồ Cự Lộc
Văn hay chữ tốt ra tuồng, Văn dai như chão, chữ vuông như hòm. Vẻ thầy như vẻ con tôm, Vẻ tay ngoáy cám, vẻ mồm húp tương. Vẻ lịch sự ai bằng thầy Cự Lộc, Vẻ cô đầu nói móc có vài câu: Anh chẳng sang, mà cũng chẳng giàu. Hầu bao ních, rận bâu quanh chiếu; Khăn nhuộm lờ lờ mùi nước điếu, Nón sơn không méo cũng không tròn. Quần vải thô, ngại giặt ngả màu son, Giày cóc gặm, nhặt dây đàn khâu lấy. Phong lưu ấy, mà tình tính ấy, Đến cô đầu, vẫn thấy lả lơi bông, Xinh thay diện mạo anh hùng!
13, Chợ Đồng
Tháng chạp hai mươi bốn chợ Đồng, Năm nay chợ họp có đông không ? Dở trời, mưa bụi còn hơi rét. Nếm rượu, tường đền được mấy ông ? Hàng quán người về nghe xáo xác, Nợ nần năm hết hỏi lung tung. Dăm ba ngày nữa tin xuân tới. Pháo trúc nhà ai một tiếng đùng.
14, Hoài Cổ
Nghĩ chuyện đời xưa cũng nực cười, Sự đời đến thế, thế thời thôi! Rừng xanh núi đỏ hơn ngàn dặm, Nước độc ma thiêng mấy vạn người. Khoét rỗng ruột gan trời đất cả, Phá tung phên giậu hạ di rồi. Thôi thôi đến thế thời thôi nhỉ, Mấy trắng về đâu nước chảy xuôi.
15, Lời Gái Goá
Chàng chẳng biết gái này gái goá, Buồn nằm suông, suông cả áo cơm. Khéo thay cái mụ tá ươm. Đem chàng trẻ tuổi ép làm lứa đôi.
Chàng tuổi trẻ chơi bời quên nhọc, Gái già này sức vóc được bao? Muốn sao, chiều chẳng được sao. Trước tuy sum họp, sau nào được lâu?
Lấy chồng vốn nhờ câu ăn mặc, Chẳng ngờ rằng đói rách hổ ngươi; Vốn xưa cha mẹ dặn lời, Tư bôn lại phải kẻ cười người chê.
Hỡi mụ hỡi, thương chi thương thế? Thương thì hay, nhưng kế chẳng hay. Thương thì gạo vải cho vay, Lấy chồng thì gái goá này xin van!
- Những bài thơ hay nhất của Nguyễn Khoa Điềm
- Những bài thơ hay nhất của Lưu Trọng Lư
- Những bài thơ hay nhất của Lâm Thị Mỹ Dạ
- Những bài thơ hay nhất của Hoàng Phủ Ngọc Tường
Và vừa rồi là 15 bài thơ hay nhất của Nguyễn Khuyến mà tôi muốn gửi đến các bạn, hi vọng rằng các bạn cũng sẽ thích và yêu mến những bài thơ này. Các bạn có thấy chùm thơ này còn thiếu sót gì không? Hãy truy cập vào mục lục thơ Nguyễn Khuyến để xem thêm nhiều hơn những bài thơ hay khác của ông các bạn nhé!
Hằng ngày, vẫn có những áng thơ tình hay, thơ tình buồn cùng những bản tình thơ lãng mạn được sáng tác, sưu tầm & đăng tải trên các chuyên mục thơ của blog vuidulich.vn. Hãy thường xuyên ghé thăm để cập nhật nhanh những bài thơ hay và mới nhất, chúc các bạn vui vẻ bên những vần thơ!
Xem thêm Thơ Nguyễn Khuyến hoặc Chùm Thơ Nổi Tiếng và Những Chùm Thơ Hay Của Nguyễn Khuyến cùng Thơ Tình Sáng Tác Mới
