Mục đích, Ý nghĩa, Hạn chế, Nguyên nhân thất bại

Phong trào Duy Tân là gì? Mục tiêu và mục đích của phong trào Duy Tân? Phong trào Duy Tân có gì đặc biệt? Ý nghĩa phong trào Duy Tân ở Việt Nam cũng như tác động đến kháng chiến chống thực dân Pháp như nào? Hạn chế của phong trào Duy Tân? Vì sao phong trào Duy Tân thất bại?… Hãy cùng DINHNGHIA.COM.VN tìm hiểu thông qua bài viết sau đây.

Phong trào Duy Tân là gì?

Vào thời kỳ đầu khi thực dân Pháp đô hộ Việt Nam hàng loạt các phong trào của các sĩ phu yêu nước đã được tổ chức. Trong đó có thể đến phong trào Cần Vương (Phò tá vua nắm lại đất nước), phong trào Văn thân. Cả hai phong trào này đều thất bại do có quan điểm lạc hậu và thiếu đường lối. Sau này nổi bật lên phong trào Đông Du của Phan Bội Châu và phong trào Duy Tân của Phan Châu Trinh.

Phong trào Duy Tân  hay còn được biết đến với tên gọi cuộc vận động Duy Tân hay Phong trào Duy Tân ở Trung Kỳ. Đây là một cuộc vận động cải cách ở miền Trung Việt Nam diễn ra từ năm 1906 đến 1908. Cuộc vận động do Phan Châu Trinh phát động nhanh chóng kết thúc sau khi bị thực dân Pháp đàn áp.

Phan Châu Trinh chủ trương chỉ đạo phong trào Duy Tân không bạo động, cải tổ về mọi mặt xã hội qua con đường nâng cao dân trí. Trong đó phong trào này chủ trương cải tổ về kinh tế, văn hóa, xã hội, giáo dục một cách toàn diện. Với các hoạt động thực tế như: Mở trường dạy học hiện đại, lập các nhà buôn lớn để tự lực, mở mang kinh tế.

Phong trào Duy Tân chú trọng đi theo cái mới và cải tổ loại bỏ đi cái cũ. Có thể nói Phạm Phú Thứ, Nguyễn Lộ Trạch, Nguyễn Trường Tộ đã đi đầu cho tinh thần cải cách với những bản điều trần và văn bản Thiên hạ đại thế luận. Duy Tân chú trọng đến việc nâng cao khả năng dân trí nhằm phát triển kinh tế và giành lại chính quyền.

Khác với phong trào Đông Du nhờ đến sự trợ giúp của người Nhật phong trào Duy Tân lại chú trọng đến tiềm lực của nước nhà. Phan Châu Trinh từ quan tiến hành Bắc du, Nam du  nhằm xem xét tình hình trên cả nước. Từ đây ông cũng tìm được các văn sĩ và bạn đồng chí hướng và tư tưởng canh tân với mình.

Tuy cùng chung chí hướng giành lại chính quyền với Phan Bội Châu nhưng ông lại không đồng tình với chủ trương duy trì nền quân chủ. Ông càng không muốn sử dụng bạo động cách mạng cũng như mưu cầu đến sự giúp đỡ ở bên ngoài nhất là khi Nhật Bản cũng là nước đế quốc.

Phong trào Duy Tân còn được biết đến như một Hội ngoài ánh sáng với chủ trương đi theo con đường dân chủ. Phong trào này diễn ra công khai với hình thức cải cách xã hội, nâng cao dân trí và dân quyền. Tuy nhiên sai lầm chính của phong trào này lại là chủ trương dựa vào Pháp để giàu mạnh.

Mục đích của phong trào Duy Tân là gì?

• Mục tiêu của phong trào Duy Tân là  nâng cao dân trí, chấn hưng dân khí, mở mang trình độ hiểu biết cho người dân để có ý thức về quyền lợi và nghĩa vụ của mình đối với đất nước.
• Phong trào này đã đáp ứng đúng nguyện vọng của người nông dân, vì thế lực lượng tham gia phong trào xin xâu, giảm thuế (phong trào kháng thuế ở Trung kì năm 1908) chủ yếu đều là người nông dân.
• Mở đầu phong trào này là trên đất Hà Tĩnh, với cuộc đấu tranh của nông dân huyện Can Lộc, sau đó lan khắp các phủ và các huyện trong tỉnh.
• Phong trào Duy Tân diễn ra mạnh mẽ nhất là ở huyện Nghi Xuân, Thạch Hà (Hà Tĩnh), huyện Thanh Chương, Hưng Nguyên, Quỳnh Lưu, Yên Thành (Nghệ An).

Chủ trương và hoạt động của phong trào Duy Tân

Phong trào Duy Tân được điều hành bởi Phan Châu Trinh và được phát động từ năm 1906. Hoạt động tiêu biểu của phong trào này chính là sự ra đời của trường Đông Kinh Nghĩa Thục. Trường học này được thành lập như một cơ sở của Duy Tân ở miền Bắc. Với sự góp mặt của các thân sĩ Bắc Hà cũng như Lương Văn Can.

Phan Bội Châu thực hiện chủ trương dùng Pháp để giàu mạnh. Ông gửi một bức thư chữ Hán cho toàn quyền Jean Beau vạch trần chế độ phong kiến thối nát. Trong bức thư ông cũng yêu cầu nhà cầm quyền Pháp phải thay đổi thái độ đối với sĩ dân nước Việt. Cũng như tiến hành sửa đổi và cải tiến các chính sách cai trị để giúp nhân dân Việt từng bước tiến lên văn minh.

Song song với đó ông cùng Trần Quý Cáp và Huỳnh Thúc Kháng với tư tưởng dân quyền thực hiện phương châm “tự lực khai hóa”. Với khẩu hiệu: Khai dân trí, chấn dân khí, hậu dân sinh. Họ đi hầu khắp tỉnh Miền Trung và một số tỉnh lân cận để vận động phong trào Duy Tân.

Trong quá trình phát triển phong trào Duy Tân đã đã bộc lộ hai khuynh hướng. Một số sĩ phu như Nguyễn Đình Kiên, Lê Văn Huân thiên về khuynh hướng bạo động. Còn số khác như Huỳnh Thúc Kháng, Phan Châu Trinh lại chủ trương cải cách nghị viện, ôn hòa. Họ vận động mở trường dạy học, khuyến khích mở mang công thương, cải đổi phong tục tập quán và lối sống.

Phong trào Duy Tân tại miền Trung diễn ra trên nhiều lĩnh vực khác nhau mà nổi bật nhất vẫn là giáo dục và kinh tế. Phong trào này cũng nhận được rất nhiều sự ủng hộ của dân chúng cũng như các sĩ phu yêu nước. Duy Tân ngày càng lớn mạnh và được hưởng ứng đông đảo.

Cũng từ đây phong trào này bị chính quyền phong kiến và thực dân ra sức ngăn cấm. Có thể kể đến như: Đặng Nguyên Cẩn đang là đốc học Hà Tĩnh bị đổi vào Bình Thuận; Tổng đốc Quảng Nam là Hồ Đắc Trung cấm không cho dân chúng tụ tập nghe diễn thuyết; Lê Đình Cẩn bị công sứ Quảng Ngãi xét hỏi nhiều lần; Ngô Đức Kế bị bắt vì án sát Cao Ngọc Lễ vu cho tội mưu loạn,…

Kết cục của phong trào Duy Tân là gì?

Năm 1908 nhân dân Trung Kỳ đã đứng lên làm cuộc đấu tranh – Chống đi phu, đòi giảm sưu thuế do nạn sưu thuế của thực dân Pháp. Phong trào chống sưu thuế Trung Kỳ bắt đầu từ các địa phương Đại Lộc, Thăng Bình, Tam Kỳ, Hòa Vang, Duy Xuyên thuộc tỉnh Quảng Nam. Sau đó nhân dân các tỉnh Quảng Ngãi, Thừa Thiên Huế, Bình Định, Phú Yên, Thanh Hóa, Hà Tĩnh, Nghệ An,… cũng đứng lên đấu tranh.

Một số nhà lãnh đạo trong phong trào kháng thuế cũng nằm trong phong trào Duy Tân. Điều này gây ảnh hưởng lớn đến nền cai trị của triều đình nhà Nguyễn và thực dân Pháp nên đã bị thẳng tay đàn áp. Họ ra lệnh lùng sục bắt bớ hàng trăm người có liên quan, giải tán các hội buôn, đóng cửa các trường học. Đồng thời cho lính đi bắt bớ các thành viên lãnh đạo phong trào Duy Tân và liên quan đến phong trào sưu thuế.

Ra lệnh xử tử hình các đối tượng lãnh đạo cốt cán trong phong trào chống sưu thuế Trung Kỳ như: Nguyễn Bá Loan, Trần Quý Cáp, Lê Khiết,… Đày ra Côn Đảo các đối tượng chỉ tham gia vào phong trào Duy Tân như: Phan Châu Trinh, Trần Cao Vân, Huỳnh Thúc Kháng, Ngô Đức Kế,… Phong trào Duy Tân và cuộc đấu tranh chống sưu thuế đều kết thúc vào cuối tháng 5 năm 1908.

Tuy thất bại nhưng lịch sử không thể chối bỏ tinh thần yêu nước cũng như tư tưởng tiến bộ của một bộ phận sĩ phu yêu nước thời bấy giờ. Nó cũng cho thấy nhu cầu cấp thiết về đường lối đấu tranh chống thực dân Pháp. Mở đường cho Nguyễn Ái Quốc ra đi tìm đường cứu nước sau này.

Ý nghĩa phong trào Duy Tân ở Việt Nam

• Phong trào Duy Tân có ý nghĩa giúp khơi dậy lên tư tưởng tiến bộ, tấn công mạnh mẽ vào hệ tư tưởng phong kiến lạc hậu và bảo thủ nhằm làm thay đổi chế độ tư tưởng phong kiến.
• Phong trào Duy Tân mang tính thời đại, góp phần giải quyết những yêu cầu thời bấy giờ.

Hạn chế của phong trào Duy Tân là gì?

Trước khi tìm hiểu về những nhược điểm và hạn chế của phong trào Duy Tân, chúng ta cần nắm được ưu điểm của phong trào này.

Ưu điểm của phong trào Duy Tân

• Phong trào này đã đáp ứng phần nào yêu cầu của nước ta lúc đó.
• Đồng thời cũng tác động đến cách nghĩ cũng như hành động của bộ phận quan lại triều đình lúc đó.

Nhược điểm và hạn chế của phong trào Duy Tân

• Các đề nghị cải cách mang tính rời rạc.
• Chưa giải quyết được mâu thuẫn cơ bản của xã hội Việt Nam lúc đó như: mâu thuẫn giữa toàn thể nhân dân Việt Nam với thực dân Pháp, mâu thuẫn sâu sắc giữa nông dân với địa chủ phong kiến.
• Phong trào Duy Tân còn hạn chế bởi tính khả thi, bị giới hạn bởi Tân thư.

Vì sao phong trào Duy Tân thất bại?

• Các đề nghị cải cách của phong trào Duy Tân còn tản mạn, xa rời thực tế, không phù hợp với hoàn cảnh đất nước lúc bấy giờ.
• Quan trọng hơn cả là các đề nghị này không đáp ứng được nguyện vọng của các tầng lớp nhân dân, do đó không được nhân dân ủng hộ.
• Do triều đình Huế bảo thủ, từ chối mọi cải cách và không muốn đổi mới. Điều này khiến cho xã hội Việt Nam luẩn quẩn trong trong bế tắc của xã hội thực dân nửa phong kiến, đồng thời cũng khiến các cải cách của phong trào Duy Tân xa rời thực tế.

DINHNGHIA.COM.VN đã cung cấp đến quý vị và các bạn các thông tin về phong trào Duy Tân qua bài viết trên đây. Mong rằng bài viết đã mang đến các kiến thức bổ ích về nguyên nhân, mục đích, chủ trương và hoạt động, kết cục, ý nghĩa, ưu nhược điểm, hạn chế của phong trào Duy Tân cũng như lý do vì sao phong trào Duy Tân thất bại. Hẹn gặp lại bạn ở các bài viết tiếp theo trong chuyên mục Lịch sử của DINHNGHIA.COM.VN.