Phân tích đoạn trích Cảnh ngày xuân trong truyện Kiều để cảm nhận bức tranh ngày xuân không chỉ đẹp, hài hòa về đường nét cũng như màu sắc mà còn thể hiện những cung bậc tình cảm khác nhau của chị em Thúy Kiều. Bên cạnh đó, phân tích đoạn trích Cảnh ngày xuân còn cho thấy tác giả Nguyễn Du không chỉ là nhà văn tài hoa trong nghệ thuật tả người mà còn vô cùng xuất sắc trong nghệ thuật miêu tả thiên nhiên. Hãy cùng DINHNGHIA.COM.VN tìm hiểu và phân tích đoạn trích Cảnh ngày xuân qua bài viết dưới đây.
Mở bài: Tuyệt phẩm “Truyện Kiều” của Nguyễn Du ghi lại dấu ấn sâu đậm trong nhân thế không chỉ vì mang những giá trị nhân đạo và xã hội sâu sắc mà còn mở ra trước mắt người đọc những bức tranh tả cảnh sinh động, cuốn hút. Nhắc đến những đoạn thơ tả cảnh tuyệt bút, đoạn trích “Cảnh ngày xuân” là một ví dụ tiêu biểu cho thấy biệt tài vẽ tranh bằng chữ của đại thi hào Nguyễn Du. Với đoạn trích này, nhà thơ đã khắc họa nên một bức tranh về khung cảnh ngày xuân với những nét đẹp vô cùng tươi mới và tràn đầy sức sống.
Nội dung chính bài viết
Vị trí và hoàn cảnh sáng tác Cảnh ngày xuân
Trước khi phân tích đoạn trích Cảnh ngày xuân, người đọc cần nắm được vị trí cũng như nội dung chính của trích đoạn này trong truyện Kiều. Về vị trí của đoạn trích trong tác phẩm “Truyện Kiều”, “Cảnh ngày xuân” xuất hiện ngay sau phần giới thiệu gia cảnh Vương viên ngoại và những dòng viết gợi tả về nhan sắc và tài năng của chị em Thúy Kiều. Nội dung đoạn trích tả cảnh ngày xuân trong tiết Thanh minh, chị em Thúy Kiều cũng hòa vào dòng người du xuân. Ngay tiếp theo những dòng viết của đoạn trích này là những sự kiện có tính chất quan trọng và đầy bất ngờ xảy đến với Thúy Kiều.
Sự kiện thứ nhất là Kiều đi qua mộ Đạm Tiên – một kỳ nữ tài sắc nhưng bất hạnh, nàng đã có những suy tư, nỗi niềm về số phận chung của những người phụ nữ tài sắc. Sự kiện quan trọng thứ hai là Kiều gặp được người tình của cuộc đời nàng là Kim Trọng – một chàng thư sinh lịch thiệp, hào hoa và cuộc gặp gỡ ấy đã se duyên cho một mối tình tuyệt đẹp trong trang văn nước nhà.
Đoạn trích “Chị em Thúy Kiều” có kết cấu gồm ba phần theo trình tự thời gian cuộc du xuân của chị em Thúy Kiều, cụ thể là:
- Phần thứ nhất gồm bốn câu thơ đầu. Phần này tác giả đã miêu tả khung cảnh ngày xuân với những nét vẽ thiên nhiên cảnh vật.
- Phần thứ hai là tám câu thơ tiếp theo. Với tám câu thơ này, tác giả đã gợi tả về khung cảnh lễ hội trong tiết Thanh minh với sự nhộn nhịp, nô nức.
- Sáu câu cuối là phần còn lại tả cảnh chị em Kiều du xuân trở về.
Phân tích đoạn trích Cảnh ngày xuân trong truyện Kiều
Khung cảnh ngày xuân với những đường nét thanh tao, bức tranh sinh hoạt của con người trong tiết thanh minh cùng với khung cảnh một buổi chiều tàn được tái hiện tinh tế và có hồn trong bức tranh thiên nhiên ngày xuân của Nguyễn Du. Phân tích đoạn trích Cảnh ngày xuân sẽ giúp người đọc cảm nhận được bức tranh xuân hài hòa đậm xúc cảm của chị em Kiều.
Khung cảnh ngày xuân với những đường nét thanh tao
Mở đầu đoạn trích là bốn câu thơ gợi tả khung cảnh thiên nhiên trong tiết trời mùa xuân:
“Ngày xuân con én đưa thoi,
Thiều quang chín chục đã ngoài sáu mươi.
Cỏ non xanh tận chân trời,
Cành lê trắng điểm một vài bông hoa.”
Hai câu thơ đầu vừa khắc họa nhịp đi của thời gian, vừa gợi ra hình ảnh của không gian. Thời điểm vào xuân được diễn tả qua hình ảnh chim én đặc trưng cho mùa xuân. Cánh én chao nghiêng “đưa thoi” đã cho thấy sự thấm thoát trôi mau của thời gian, vạn vật đất trời đã trải qua hơn sáu mươi ngày xuân và đang dần bước sang tháng ba với ánh “thiều quang” tươi đẹp. Trong những ngày tháng cuối cùng của ngày xuân ấy, ý thức về sự trôi chảy của thời gian khiến cho người ta không tránh khỏi cảm giác tiếc nuối. Mới ngày nào vạn vật rộn ràng bước vào xuân mà giờ đây hai phần ba thời gian đã trôi qua và tiết Thanh minh đã đến rồi.
Khi phân tích đoạn trích Cảnh ngày xuân thì hai câu thơ tiếp theo đã cho ta hình dung về một bức họa mùa xuân tuyệt đẹp. Đó là một bức tranh thoáng đãng với “cỏ non xanh tận chân trời” và sự điểm xuyết tươi tắn của “cành lê trắng điểm một vài bông hoa”. Ngòi bút của Nguyễn Du đã vẽ nên một thảm cỏ xanh tràn đầy sức sống trải ra đến tận chân trời. Với vai trò là tấm phông nền cho bức tranh xuân nhưng thảm cỏ ấy không khiến cho bức tranh trở nên đơn điệu vì khi xuất hiện cùng với những bông hoa lê trắng thì nó là một sự hài hòa đến mức tuyệt diệu về màu sắc.
Tất cả những hình ảnh đó đã góp phần làm bừng lên sự mới mẻ, tinh khôi giàu sức sống của “cỏ non”. Đó còn là sự khoáng đạt, trong trẻo vì “xanh tận chân trời”, hay sự nhẹ nhàng, thanh khiết khi có “một vài bông hoa” trắng điểm. Phân tích đoạn trích Cảnh ngày xuân để thấy chính từ “điểm” xuất hiện đầy nghệ thuật ấy đã khiến cho cảnh vật trở nên sinh động, có hồn chứ không hề tĩnh tại.
Hai câu thơ về cỏ và hoa ấy của đại thi hào khiến người đọc dễ liên tưởng đến câu thơ cổ xưa nổi tiếng: “Phương thảo liên thiên bích” – “Lê chi sổ điểm hoa” (dịch nghĩa: “Cỏ xanh liền với trời xanh” – “Trên cành lê lấm tấm vài bông hoa”). Nguyễn Du cũng mượn cỏ xanh và hoa lê để tả cảnh xuân và một điều đặc biệt là bông hoa lê trắng ấy cũng được nhà thơ dùng để tả Kiều ở các câu thơ:
“Màu hoa lê hãy dầm dề giọt mưa”
Hay những câu thơ:
“Bóng trăng đã xế hoa lê lại gần”
Hai câu thơ viết về những hoàn cảnh khá đặc biệt của Kiều. Câu trước đó ở vị trí thứ 226 chính là lời mẹ Thúy Kiều hỏi vì sao nàng khóc còn câu sau ở vị trí thứ 438 ghi lại thời điểm Thúy Kiều sang buồng văn của Kim Trọng vào một đêm trăng. Nhắc hoa nhưng có lẽ phần nhiều là hướng về con người. Việc chọn hoa lê để tả Kiều như vậy phải chăng là ẩn ý cho sự ca ngợi về nét trinh trắng, cao quý của Thúy Vân và Thúy Kiều vì một lẽ “hoa lê như tĩnh nữ” (“Hoa lê như cô gái trinh bạch”).
Chính vì cách khắc họa một bức tranh xuân với những đường nét tinh tế, cuốn hút ấy mà khung cảnh tiết xuân do Nguyễn Du tạo tác đã được rất nhiều những lời khen ngợi từ các học giả. Vũ Trinh, Nguyễn Lượng (thế kỉ XIX) đã từng nhận xét đó là bức tranh “Tả xuất Thanh minh cảnh sắc như hoa” (nghĩa là “Tả rõ cảnh sắc thanh minh như vẽ”). Còn Chu Mạnh Trinh thì bình rằng “mùa xuân ai khéo vẽ nên tranh”. Đó quả thật là những lời phẩm bình rất đúng đắn.
Bức tranh sinh hoạt của con người trong tiết Thanh minh
Tiếp nối những dòng viết về khung cảnh ngày xuân là những câu thơ khắc họa bức tranh sinh hoạt của con người trong tiết Thanh minh. Khi phân tích đoạn trích Cảnh ngày xuân, ta thấy trong những ngày diễn ra tiết Thanh minh ấy đã có hai hoạt động cùng một lúc diễn ra:
“Thanh minh trong tiết tháng ba,
Lễ là tảo mộ hội là đạp thanh.”
Hai hoạt động mà Nguyễn Du đề cập là lễ tảo mộ và hội đạp thanh. Trong khi lễ tảo mộ là dịp để mỗi người có thể đi viếng mộ, quét tước, sửa sang phần mộ của người thân thì hội đạp thanh là lúc họ có thể đi chơi xuân ở đồng quê. Không khí lễ hội ấy được tái hiện cụ thể, rõ ràng hơn khi có sự hiện diện của con người:
“Gần xa nô nức yến anh
Chị em sắm sửa bộ hành chơi xuân.
Dập dìu tài tử giai nhân,
Ngựa xe như nước áo quần như nêm.”
Các danh từ “yến anh”, “chị em”, “tài tử”, “giai nhân” đã giúp ta không chỉ có thể hình dung được nhân vật chính mà còn gợi sự đông vui, náo nhiệt. Họ đến với ngày hội với một tâm trạng phấn chấn “nô nức”, họ hào hứng “sắm sửa” và làm nên không khí “dập dìu” tấp nập. Phân tích đoạn trích Cảnh ngày xuân sẽ thấy chính những nam thanh nữ tú với tâm trạng đầy phấn khởi đã góp vào sự rộn ràng, tấp nập cho ngày hội mùa xuân. Trong cảnh ngày hội vui tươi ấy, tác giả Nguyễn Du cũng đã có cơ hội khắc họa nên những hình ảnh thuộc về đời sống tâm linh của con người:
“Ngổn ngang gò đống kéo lên,
Thoi vàng vó rắc tro tiền giấy bay.”
Hình ảnh “gò đống” và hai sự việc rắc “thoi vàng vó” và “tro tiền giấy bay” đã gợi nên không khí lễ. Để tưởng niệm người đã khuất, dân ta vẫn thường sử dụng vàng vó và tiền giấy và cho đến nay thì thói quen ấy vẫn được lưu hành. Như vậy, bằng những câu thơ khắc họa cảnh du xuân của hai chị em Thúy Vân và Thúy Kiều, nhà thơ đã tái hiện một truyền thống văn hóa lễ hội xa xưa và đã góp phần gợi mở tâm lí tiếp nhận đối với người đọc Việt Nam.
Cảnh chị em Thúy Kiều ra về trong buổi chiều tà
Sau khi khắc họa khung cảnh ngày xuân với những đường nét thanh tao và bức tranh sinh hoạt của con người trong tiết Thanh minh, Nguyễn Du đã dùng những dòng thơ cuối của đoạn trích để miêu tả cảnh chị em Kiều du xuân trở về trong cảnh chiều tà. Những câu thơ đã làm hiện lên cảnh chiều ta đầy sâu lắng pha lẫn cái buồn man mác, nhè nhẹ như chất chứa trong đó sự tiếc nuối:
“Tà tà bóng ngả về tây,
Chị em thơ thẩn dan tay ra về.
Bước dần theo ngọn tiểu khê,
Lần xem phong cảnh có bề thanh thanh.
Nao nao dòng nước uốn quanh,
Dịp cầu nho nhỏ cuối ghềnh bắc ngang.”
Khi phân tích đoạn trích Cảnh ngày xuân, ta thấy nếu như trước đó ngày hội diễn ra tưng bừng, náo nhiệt thì giờ đây không khí tưng bừng, náo nhiệt như lắng lại trong cảnh chiều tây bóng ngả tà tà và sự “thơ thẩn” ra về của chị em Thúy Kiều. Cảnh trí cũng phảng phất cái thanh thoát, dịu nhẹ của mùa xuân với màu nắng nhạt, cùng với khe nước và nhịp cầu nho nhỏ bắc ngang ở cuối ghềnh. Cảnh vật và con người khi chuyển động cũng diễn ra hết sức nhẹ nhàng để góp vào khung cảnh chung ấy.
Nếu như con người đang “bước dần” và “lần xem” trong quyến luyến thì hòa điệu cùng với nỗi niềm ấy của con người, phong cảnh cũng trở nên “thanh thanh”, trong sáng. Dòng nước nho nhỏ cũng cùng con người mà chậm rãi theo, nó không hề vội vã mà “nao nao” uốn lượn như giúp con người níu kéo điều gì đó. Nhịp cầu phía xa vốn nhỏ mở lối đi cho con người nay cũng như thu lại để níu lại từng khoảnh khắc của con người với cảnh vật chốn này.
Không gian và thời gian được gợi tả trong bốn câu đầu khác hẳn bốn câu cuối. Nếu trong câu đầu Nguyễn Du mở ra trước mắt người đọc một khung cảnh tràn đầy sức sống với sự tươi mới, xanh tốt, thanh khiết trong khoảng thời gian sớm sủa của lễ hội thì lúc chiều tà hội tàn, cảnh vật cũng bâng khuâng và lưu luyến cùng con người trong màu áo man mác buồn. Dù là khác nhau trong đặc điểm miêu tả nhưng ở hai thời điểm vào hội hay tan hội thì cảnh vật dường như đều được miêu tả bằng tâm trạng của con người.
Phân tích đoạn trích Cảnh ngày xuân sẽ thấy sự xuất hiện của hàng loạt từ láy “tà tà”, “thanh thanh” và “nao nao” cho thấy tài năng nghệ thuật của Nguyễn Du. Thông qua những từ ngữ ấy, Nguyễn Du không chỉ nhằm mục đích làm nổi bật sắc thái của cảnh vật mà còn thể hiện tâm trạng của con người. Đó là cảm giác bâng khuâng, xao xuyến, tiếc nuối, quyến luyến về một ngày vui xuân và đồng thời cũng bộc lộ cái “nao nao” trong sự cảm của con người về những điều gì đó sẽ xảy đến trong tương lai không xa.
Nhận xét khi phân tích đoạn trích Cảnh ngày xuân
Một cách khái quát khi phân tích đoạn trích Cảnh ngày xuân, ta thấy thông qua việc kết hợp kể, tả và gợi, nhà thơ không chỉ phác họa bức tranh cảnh vật mà còn khắc họa ít nhiều bức tranh tâm cảnh. Nguyễn Du nói đến mùa xuân, nói đến không khí lễ hội và đồng thời cũng đã gợi lên tinh thần, tâm trạng bịn rịn, tiếc nuối, thơ thẩn, nao nao của con người khi tham gia lễ hội ấy. Nội dung ấy đã được chuyển tải thành công còn nhờ vào nghệ thuật sử dụng từ ngữ (đặc biệt là từ láy) và cách xây dựng bố cục ba phần rõ rệt với cao trào là không khí tấp nập của ngày hội.
Kết bài: Tóm lại, đoạn trích “Cảnh ngày xuân” đã phần nào cho thấy tài năng của Nguyễn Du trong những phân đoạn tả cảnh. Tuy nhiên, cách tả cảnh của Nguyễn Du không đơn thuần chỉ khắc họa đường nét, màu sắc, hình ảnh của cảnh vật mà thông qua đó, nhà thơ luôn khéo léo gửi gắm những tâm tư, nỗi niềm của con người.
Dàn ý phân tích đoạn trích Cảnh ngày xuân của Nguyễn Du
Để giúp các bạn nắm được nội dung bài viết cũng như những ý chính của chủ đề, DINHNGHIA.COM.VN sẽ giúp bạn khái quát lập dàn ý phân tích đoạn trích Cảnh ngày xuân trong truyện Kiều của Nguyễn Du.
Mở bài phân tích đoạn trích Cảnh ngày xuân
- Giới thiệu khái quát những nét nổi bật về Nguyễn Du và tác phẩm truyện Kiều.
- Đề cập đến trích đoạn Cảnh ngày xuân: vị trí, nội dung của đoạn trích.
Thân bài phân tích đoạn trích Cảnh ngày xuân
- Khung cảnh mùa xuân với những nét thanh tao tiêu biểu.
- Cảnh lễ hội trong tiết thanh minh và bức tranh sinh hoạt của con người.
- Cảnh chị em Thúy Kiều ra về trong buổi chiều tà.
Kết bài phân tích đoạn trích Cảnh ngày xuân
- Tổng kết nội dung: Miêu tả bức tranh thiên nhiên mùa xuân thanh tao tươi đẹp.
- Tổng kết nghệ thuật: Ngôn ngữ giàu hình ảnh và nhịp điệu, diễn tả tinh tế tâm trạng của nhân vật trong tác phẩm.
Như vậy, khi phân tích đoạn trích Cảnh ngày xuân trong truyện Kiều của Nguyễn Du đã giúp ta thấy được ngòi bút tài hoa của đại thi hào khi miêu tả vẻ đẹp của thiên nhiên. Tác giả như đang dựng lên bức tranh ngày xuân rạo rực với không khí lễ hội đầy vui tươi. Từ đó cũng cho thấy tâm hồn nhạy cảm và đầy tinh tế của những con người trẻ tuổi mà ở đây là Thúy Kiều.
DINHNGHIA.COM.VN đã giúp bạn có những ý văn hay về chủ đề phân tích đoạn trích Cảnh ngày xuân phục vụ cho quá trình nghiên cứu cũng như học tập. Nếu có bất cứ đóng góp cũng như thắc mắc gì liên quan đến chủ đề Phân tích đoạn trích Cảnh ngày xuân, đừng quên để lại trong nhận xét bên dưới để cùng chúng tôi trao đổi thêm nhé. Chúc bạn luôn học tập tốt!.
Xem thêm:
